تدبیر یوسف براى نگه داشتن بنیامین

خداى تعالى در این باره چنین فرموده است : و چون بارشان را بست ، آب خورى جام پیمانه را میان بار برادرش بنیامین گذاشت و سپس جارچى فریاد برآورد که اى کاروانیان شما دزد هستید. کاروانیان رو به آنان کرده و گفتند: چه چیز گم کرده اید؟ آنها گفتند: جام شاه را گم کرده ایم و هر کس آن را بیاورد، یک بار مژدگانى او است و من ضمانت پرداخت آن را مى کنم . برادران گفتند: به خدا سوگند شما مى دانید که ما نیامده ایم تا در این سرزمین فساد کنیم و ما دزد نبوده ایم ! آنان گفتند: کیفرش چیست اگر دروغ بگویید؟ برادران گفتند: کیفرش خود وى است که او را به عنوان برده بگیرید و نزد خود نگاه دارید و و ما این گونه ستمکاران را کیفر دهیم ، پس حضرت یوسف و یارانش شروع کردند و به جست و جوى بارها و سپس جام را از میان بار برادرش بیرون آورد و ما این چنین براى یوسف تدبیر کردیم که حق نداشت در آیین شاه برادر خود را بازداشت کند، مگر آن که خدا بخواهد که این تدبیر را برایش بکند و ما هر که را بخواهیم به مرتبه اى بالا بریم و بدتر از هر صاحب علمى دانایى است . ⁽¹¹¹⁾
ظاهرا این آیات احتیاج بیشترى به توضیح ندارد و دقت در آنها مطالب را به خوبى آشکار مى سازد، اما تذکر چند نکته لازم است :
1. از سیاق آیات و ماجرایى که گذشت ، چنین به دست مى آید که بنیامین از این تدبیر و توطئه آگاه بوده است و شاید خود یوسف و برادرانش در جلسه محرمانه اى این نقشه را طرح کردند تا طبق یک قانون مسلم مملکتى و اقرار خود فرزندان یعقوب ، بدون اشکال و ایرادى بنیامین را نزد خود نگه دارد و بنیامین به طور تفصیل از موضوع پنهان کردن پیمانه اش آگاه بود لذا در تمام مدتى که بارها را بازرسى مى کردند، وى سخنى نگفت و با کمال خونسردى تماشا مى کرد و شاید گاهى تبسمى هم بر لب مى زد، بر عکس برادران که با کمال تعجب واقعه را تماشا کرده و بعدا هم آن سخنان را در کمال ناراحتى اظهار داشتند.
2. منظور از سیاقه در آیه شریفه که آن را به جام پیمانه ترجمه کرده ایم ، ظاهرا این جامى از جمله ظرف هاى سلطنتى بوده که براى آشامیدنى ها از آن استفاده مى کردند و در اختیار یوسف بوده است ، چنان که برخى از مفسران نیز گفته اند و شاید در آن ایام به جاى پیمانه مورد استفاده قرار مى گرفت .
3. این که جارچى فریاد زد اى کاروانیان قطعا شما دزد هستید ⁽¹¹²⁾ ایرادى که به یوسف نیست که چرا آن پیغمبر بزرگوار به دروغ نسبت دزدى به برادران داد.
زیرا اولا: خود یوسف چنین سخنى بز زبان جارى نکرد، بلکه جارچى او چنین ندایى داد، و شاید او نیز از توطئه بى خبر بوده ، فقط همین مقدار مى دانست که پیمانه گم شده و به سرقت رفته و سپس میان بارهاى میهمانان کاخ پیدا شده است . و او از ماجراهاى پشت پرده بى خبر نداشت و از تدبیرى که در این باره شده بود؛ بى اطلاع بود.
ثانیا: شاید نسبت دزدى به برادران به ملاحظه اعمال قبلى آنان بوده ؛ نه رفتارشان در آن ایام . مگر همین برادران یوسف نبودند که یوسف را با حیله و نیرنگ از پدرشان یعقوب دزدیدند و به چاه انداختند و به قول برخى او را به کاروانیان فروختند و اگر خود یوسف هم این نسبت را داده و منادى هم به دستور یوسف این را جار زده باشد، سخن خلاف و دروغى نبوده است ، زیرا آنان افرادى بودن که چندین سال قبل به سرقت انسانى شریف ، بلکه برادرشان ، دست زده بودند و به راستى مردمانى سارق بودند و این معنایى است که برخى از مفسران در تجمه آیه گفته اند و از ائمه دین نیز روایت شده است .
ثالثا: معلوم نیست این جمله را به عنوان خبر گفته اند یا به صورت پرسش و استفهام صادر شده است ؛ یعنى اى کاروانیان آیا شما دزدید؟ و نظیر آن در کلام عرب بسیار که جمله اى را به صورت خبر ذکر مى کنند، ولى منظور پرسش و استفهام است .
بارى یوسف با این تدبیر مشروع و ماهانه که از غیب الهام گرفته بود، توانست بدون چون و چرا برادرش بنیامین را نزد خود نگاه دارد، و جاى ایراد و اشکالى نیز براى برادرانش در این کار نگذارد.